استادیار گروه الهیات دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر
چکیده
خطبة البیان نام یکی از خطبههای منسوب به مولا علی(ع) است که در خصوص صحت انتساب آن به ایشان، دیدگاههای مختلفی در طول تاریخ مطرح شده است. در این خطبه، کلمات مسجعی بر زبان حضرت جاری شده است که با ضمیر «انا» آغاز شده و به شرح حال ایشان در مقام ولی و انسان کامل در حالت فنای فیالله اشاره دارد. بدین سبب به شطحیات اهل تصوف و اقوال اهل غلو شباهت داشته و همواره مورد توجه صوفیان و فرقههای شیعه و باطنیه بوده است. از این خطبه و شروح آن، نسخههای خطی بسیاری در کتابخانههای ایران و کشورهای دیگر وجود دارد. یکی از این شروح متعلق به شخصی به نام میر شریف از سدۀ دهم هجری است که تاکنون ناشناخته بوده است. از این شرح، نسخههای متعددی با تفاوتهایی چند در دست است. نسخهای که نام میر شریف را در مقدمه و انتهای خود دارد، به شمارۀ 1015 در کتابخانۀ دانشگاه تهران موجود است. در این مقاله، ابتدا میر شریف و رسالۀ شرح خطبة البیان وی معرفی شده و پس از گزارش نسخههای مختلف برجایمانده از این اثر، تصحیح نسخۀ خطی شمارۀ 1015 این رساله همراه با مآخذ آیات و روایات و اشعار و تفاوتهای نسخهبدل از نظر میگذرد.
8. ـــــــ (1387 ب)، «خطبة البیان و شطحیات عارفان»، پژوهشنامۀ ادیان، نیمسالنامۀ علمیپژوهشی ادیان و عرفان تطبیقی، سال دوم، شمارۀ ۳، 1ـ40.
9. ـــــــ (1391)، «خطبة البیان به روایت هفت باب بابا سیدنا و تأثیر آن بر امامشناسی نزاریه»، خداینامه، فصلنامۀ تخصصی مطالعات تطبیقی ادیان و عرفان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری، سال اول، شمارۀ ۱، 1ـ24.
80. نعمتالله ولی (1345)، رسائل، بهکوشش دکتر جواد نوربخش، تهران: بینا.
81. Massignon Louis (1948), L' Homme parfait en Islam et son originalite' eschatologyque par louis massignon Eranos – Jahrbuch 1947, Zürich 1948, PP. 287-314.